Bệnh sốt rét - đã giết chết 400.000 người vào năm 2018, chủ yếu là trẻ em ở Châu Phi - gây ra bởi ký sinh trùng có trong khoảng 40 loài muỗi, chúng lây lan cho con người thông qua các vết cắn, Reuters thông tin hôm 15.9.

Nhóm muỗi Anopheles gambiae là những tác nhân chính làm lây lan bệnh sốt rét ở Châu Phi, nhưng chúng lại không thích những vũng nước ô nhiễm thường thấy ở các thành phố và cũng không đẻ ấu trùng vào các bể nước ngọt đô thị. Do đó, hầu hết tình trạng lây truyền bệnh sốt rét ở Châu Phi chỉ xảy ra ở các vùng nông thôn.

Trong một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Proceedings on the National Academy of Sciences (PNAS), nhà côn trùng học y học Marianne Sinka, thuộc Đại học Oxford, đã lập biểu đồ về sự lây lan của một loài muỗi khác có nguồn gốc từ Châu Á là Anopheles stephensi.

Nhóm muỗi Anopheles gambiae hiện đang là tác nhân chính làm lây lan bệnh sốt rét ở Châu Phi. 

Loài này đã học cách chui qua các khe nứt để tiếp cận các bể chứa nước, đặc biệt ưa thích những bể làm từ gạch và xi măng.

Loài muỗi Anopheles stephensi đã gây ra một đợt bùng phát lớn ở thành phố Djibouti ở khu vực Sừng Châu Phi vào năm 2012, một thành phố mà bệnh sốt rét hầu như không tồn tại, và kể từ đó, Ethiopia, Sudan và các nơi khác cũng tiếp diễn tình trạng tương tự.

Nhà khoa học Sinka và các đồng nghiệp đã kết hợp dữ liệu vị trí của loài này với các mô hình không gian xác định các điều kiện môi trường sống đặc trưng, ưa thích của chúng: các khu vực đô thị mật độ cao, không khí nóng và lượng mưa dồi dào.

Nghiên cứu của họ cho thấy 44 thành phố là những địa điểm "rất thích hợp" cho loài côn trùng này, đặt 126 triệu người Châu Phi - chủ yếu sống xung quanh các vùng xích đạo - vào nguy cơ mắc bệnh sốt rét.

Theo nhà khoa học Sinka, với 40% dân số Châu Phi sống ở khu vực thành thị, “Điều đó có nghĩa là Châu Phi, nơi đã có gánh nặng cao nhất thế giới về bệnh sốt rét, có thể có tác động lớn hơn nữa”.

Không giống như muỗi Châu Phi thích cắn người vào ban đêm khi trời mát, muỗi Anopheles stephensi có thể kiếm ăn vào buổi tối khi trời ấm hơn, lúc này con người chưa đi ngủ, biện pháp dùng màn chống muỗi vì thế không phát huy nhiều tác dụng trong việc bảo vệ khỏi bệnh sốt rét.

Vì vậy, lắp lưới chống muỗi trên cửa sổ, phun thuốc diệt côn trùng lên tường, và che phủ cơ thể là những cách tốt hơn để bảo vệ khỏi loài này.

Về lâu dài, biện pháp hữu hiệu nhất là tiêu diệt lăng quăng: loại bỏ nước đọng và đậy kín các bể chứa nước để không cho bọ xâm nhập. Các chuyên gia cho biết những phương pháp này đã tỏ ra hiệu quả ở Ấn Độ.